وبلاگ

سیاست­ها، برنامه­ها و فعالیت­های علوم و تکنولوژی در کشورهای مختلف مبین این حقیقت است که دستیابی به اهداف عالی توسعه علم وتکنولوژی، بدون سیاست­ها و برنامه­های روشن و مشخص و ساختاری مناسب ممکن نبوده و اتلاف وقت، منابع و سرمایه­های ملّی را به همراه خواهد داشت(مهدوی، 1378، ص.2). پژوهش در پیشینه چشم­انداز در جهان نشان می­دهد که این موضوع بسیار جوان و نوظهور بوده و قدمت آن حدود 30 سال است. جوامع مختلف در سطح جهانی، با استفاده از علم آینده­شناسی، آینده­نگری و آینده­پژوهی، توانسته­اند چشم­انداز مطلوبی برای آینده خویش تصویر کنند. در ایران برنامه­ریزی­های بلند مدت از اواخر دهه 1320 شروع شده و همواره در مراحل مختلف برای تدوین یک چشم­انداز مناسب برای کشور تلاش شده است(رضایی میرقائد و مبینی دهکردی، 1386، ص.169-170).

امروزه با تدوین نقشه جامع علمی کشور که مجموعه­ای است جامع، هماهنگ، پویا و آینده­نگر، شامل مبانی، اهداف، سیاست­ها و راهبردها، ساختارها و الزامات تحول راهبردی علم و فناوری مبتنی بر ارزش­های اسلامی برای دستیابی به اهداف چشم­انداز بیست ساله كشور(شورای عالی انقلاب فرهنگی،1390، ص. د)، برنامه­ریزی اصولی برای رسیدن به همه اهداف پیش­بینی شده در آن و سنجش و ارزیابی وضعیت کشور در اولویت­های مختلف علم و فناوری ضروری به نظر می­رسد؛ به این دلیل که در جوامع امروزی به دلیل انفجار اطلاعات و مسائل و محدودیت­های اقتصادی و… علم نه تنها محصولی فکری و فرهنگی است، بلکه بخش جدایی ناپذیر توسعه اقتصادی و اجتماعی و از جمله مهم­ترین مؤلفه­های آن محسوب می شود(حیدری، 1388، ص 79).

اهمیت روز­افزون علم و فناوری به عنوان زیربنای توسعه اجتماعی و اقتصادی، جایگاه خاصی به ارزیابی علم و فناوری داده است که دانشی کاربردی با فواید بسیاری می­باشد که آن را به صورت فرایندی رو به توسعه درآورده است تا جایی که دولت­ها، سازمان­های بین­المللی و بنگاه­های خصوصی به اجرای آن همت می­گمارند و از نتایج و آثار آن بهره­های فراوان می­­برند.ارزیابی علم و فناوری در جهان پیشینه­ای نزدیک به

 چهار دهه دارد. این ارزیابی اکنون در بیشتر کشورهای صنعتی به طور منظم و توسط مؤسساتی در بخش عمومی یا خصوصی انجام می­شود. در سال­های اخیر برخی کشورهای در حال توسعه نیز گام­هایی در مسیر انجام آن برداشته­اند(شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1382، ص. 1).

امروزه تحقیقات علم­سنجی به ارزیابی وضعیت علم، فناوری و نوآوری کشورها با اهداف کمک به سیاست علم می­پردازند. از جمله ابزارهایی که متخصصان علم­سنجی را برای رسیدن به اهدافشان یاری می­رساند، نمایه­های استنادی معتبر بین­المللی می­باشند که وضعیت بروندادهای علمی هر کشور را با استفاده از شاخص­های مختلف بروندادی در سطح بین­المللی نشان می­دهند. این پژوهش در نظر دارد تا با روش تحلیل استنادی و با رویکرد علم­سنجی به تحلیل وضعیت کمّی و کیفی بروندادهای علمی جمهوری اسلامی ایران در اولویت­های علم و فناوری منتخب از نقشه جامع علمی کشور(فناوری­های نانو، زیست و هسته­ای) در مقایسه با کشورهای رقیب در چشم­انداز 1404 بپردازد. این پژوهش با استفاده از داده­های مستخرج از مجموعه پایگاه­های استنادی تامسون رویترز در دوره زمانی 2002 تا 2011 ، بر اساس شاخص­های ارزیابی علم و فناوری و به منظور ارائه پیشنهاداتی برای تصمیم­گیران­ و سیاست­گذاران این عرصه­ها، انجام شده است.