وبلاگ

مسائل مکان‌یابی یکی از گسترده­ترین حوزه­های مسائل بهینه­سازی ریاضی هستند. توجه به این حوزه به خاطر کاربرد بسیار وسیع آن، نه‌تنها برای انتخاب مکان بهینه تسهیلات بلکه به خاطر انتخاب مکان مناسب سخت­افزارها در جهت عملکرد مناسب و انجام وظایف به­گونه­ای رضایت­بخش است.

 

 

مکان‌یابی رقابتی شاخه­ای از مسائل مکان‌یابی است که به یافتن مکان مناسب برای تسهیلات عرضه­کننده محصولات و یا تسهیلاتی که به ارائه خدمات تجاری در یک محیط رقابتی مشغول هستند، اختصاص دارد. در مسائل مکان‌یابی رقابتی فرض بر این است که تسهیلات برای بیشینه کردن سهم قابل کسب خود از بازار به رقابت با دیگر رقبا می­پردازند.

 

 

یک مدل مکان‌یابی را می­توان رقابتی نامید اگر شامل شرایطی شود که در آن تسهیلاتی قبلاً مستقر باشند یا در آینده قرار باشد مستقر شوند و تسهیل یا تسهیلات جدید باید برای به دست آوردن سهم بازار با آن‌ها رقابت کنند.

 

 

مسائل مکان‌یابی رقابتی را می­توان از دیدگاه­های مختلف طبقه­بندی کرد. برخی از این طبقه­بندی­ها همانند طبقه­بندی­های سابق است. مثلاً طبقه­بندی بر اساس فضای جواب منجر به مسائل مکان‌یابی رقابتی روی صفحه، شبکه یا در حالت گسسته می­شود؛ اما مفاهیم خاصی هستند که با مطرح‌شدن بحث رقابت پدیدار می­شوند. مهم­ترین آن‌ها نوع رقابت، نحوه رفتار مشتری و نوع تابع هدف است [1].

 

 

مسئله موردنظر در این پایان‌نامه بررسی مسئله استقرار تسهیلات در بازاری که تسهیلات با مطلوبیت‌های مختلف وجود دارد، می‌باشد و مشتریان با رفتارهای مختلف در سطح بازار پراکنده می‌باشند.

 

 

1-3-      ضرورت بررسی مکان‌یابی رقابتی

 

 

بسیاری از مباحث تحقیق در عملیات در حوزه مکان‌یابی تسهیلات بر این فرض بناشده‌اند که نوعی انحصار در محیط وجود دارد. به عبارتی، تسهیل یا تسهیلاتی که قرار است در محیط مستقر شوند متعلق به تنها تأمین­کننده موجود در محیط هستند؛ اما این فرض در دنیای واقعی اغلب برقرار نبوده و رقبایی نیز در محیط وجود دارند. این موضوع از دیرباز توسط اقتصاددانانی که موضوع رقابت، ازجمله رقابت مکانی را مطالعه می­کردند شناخته‌شده بود. درواقع مسئله مکان‌یابی رقابتی نه‌تنها در حوزه تحقیق در عملیات، بلکه در حوزه اقتصاد مکانی نیز مطالعه شده است [1]. از دیگر جنبه­های کاربردی مسئله مکان‌یابی رقابتی می­توان به‌پیش بینی رفتار رقبا در محیط رقابتی و تصمیم­گیری بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده است. در این مسائل استدلال­های هندسی با استدلال­های تئوری بازی­ها ترکیب می­شوند تا مشخص شود چگونه رفتار تصمیم­گیرندگان بر یکدیگر تأثیر می­گذارد [2].

 

با توجه به کاربرد بالای بحث تعیین محل استقرار تسهیلات در صنایع تولیدی و خدماتی و این حقیقت که همواره موارد زیادی رقابت بین تسهیلات جدید و موجود برای در اختیار گرفتن سهم قابل کسب بازار وجود دارد، ضرورت انجام این تحقیق در زمینۀ استقرار رقابتی بیش‌ازپیش آشکار می‌کند.

 

 

1-4-      اهداف مسئله

 

 

اهداف اساسی این پایان­نامه عبارت‌اند از:

 

 

 

• خوشه‌بندی مشتریان و مصرف­کنندگان بر اساس میزان اهمیت و وزنی که به معیار­های تأثیرگذار بر مطلوبیت تسهیلات قائل هستند.

 

 

• مدل‌سازی جامع برای مسئله مکان‌یابی رقابتی تسهیلات در بازار با در نظر گرفتن خوشه­بندی مشتریان

 

 

• استقرار تسهیلات جدید در بازار و تعیین میزان مطلوبیت آن‌ها

 

 

• تعیین قیمت و کیفیت تسهیل جدید در بازار

 

 

1-5-      جنبه نوآوری و جدید بودن پایان‌نامه

 

 

در تحقیقات گذشته­ای که در زمینه مکان‌یابی رقابتی تسهیلات مشاهده‌شده، رفتار همه مشتریان در مقابل مطلوبیت تسهیلات به صورتی مشابه در نظر گرفته‌شده است. در این تحقیق هدف ارائه مدلی جامع بر اساس خوشه­بندی رفتار مشتریان که بتواند جواب­های نزدیک به واقعیت داشته باشد، می­باشد. در این تحقیق عوامل مؤثر بر جذابیت تسهیلات در خوشه‌های مختلف، وزن‌های متفاوت داشته که در ادبیات موضوع تابه‌حال چنین کاری مشاهده نشده است. همچنین در این تحقیق میزان قیمت و کیفیت (به‌عنوان عوامل اصلی تعیین‌کننده مطلوبیت) تسهیل جدید در محل استقرار خود تعیین می­شود.

 

 

1-6-      ساختار کلی پایان‌نامه

 

 

در تحقیق پیشرو، روش­هایی با رویکرد جدید برای مدل‌سازی مسائل مکان‌یابی رقابتی بر اساس شرایط حاکم بر بازار رقابت ارائه خواهد شد. در فصل دوم مبانی نظری مکان‌یابی رقابتی را مطرح منموده و مقالات ارائه‌شده در حوزه مکان‌یابی رقابتی و روش‌های استفاده‌شده در این فصل بررسی می‌شوند. در فصل سوم مسئله مکان­یابی رقابتی مدل­سازی شده و روش سه مرحله­ای برای حل مدل ارائه شده است. در فصل چهارم نیز مثالی را در نظر گرفته و با استفاده از روش­های این تحقیق حل شده است. در فصل پنجم نیز نتیجه­گیری و پیشنهادات آتی آورده شده است.

 

 

1-7-      جمع‌بندی فصل

 

 

 تصمیم­گیری در مورد مکان‌یابی تسهیلات عمدتاً از تصمیم­گیری­های بلندمدت و استراتژیک شرکت­های بزرگ خصوصی و عمومی است و هزینه­های بالای مربوط به جایابی و استقرار و راه­اندازی تسهیلات، پروژه­های مکان‌یابی را به سرمایه­گذاری­های بلندمدت تبدیل کرده است. لذا موفقیت یا شکست مراکز تسهیلاتی در هرکدام از بخش­های دولتی و خصوصی، بستگی زیادی به مکان­های انتخابی برای آن‌ها دارد. بدین ترتیب، اهمیت مسئله مکان‌یابی و استقرار تسهیلات و ضرورت پرداختن به آن بر همگان روشن است [1].