در جامعهای که اهمیت زیادی برای موفقیت در فعالیتهای ورزشی قائل هستند، طبیعی است که تصور شود خودپنداره به میزان زیادی افزایش خواهدیافت. یک خود پنداره منفی میتواند آثار مخربی بر تمام جنبههای زندگی فرد داشته باشد. مربیان و والدین باید نحوه بهکارگیری فعالیتهای حرکتی کودکان و نوجوانان را که باعث تشکیل خودپندارههای مثبت و باثبات میشوند، مشخص کنند (51).
خودپنداره جسمانی شامل نحوه نگرش فرد نسبت به خود است و هم شامل شیوهای است که فرد توسط آن بدن خود را ادراک میکند و نگرش فرد را نسبت به ابعاد بدنی، تواناییها و مهارتهای بدنیاش نشان میدهد. از طرفی بالیدگی در شکلدهی خودپنداره فرد نقش بسزایی دارد (51 و 78). افراد نوجوان در سنین متنوعی به مرحله نوجوانی وارد می شوند و به وضعیت بالیدگی میرسند. بالیدگی به عنوان فرایندی از بالیده شدن یا پیشروی به طرف وضعیت بالیده تعریف میشود. لذا در یک گروه از کودکان با جنس و سن تقویمی همانند، در سن زیستی یا سطح بالیدگی زیست شناختی کسب شده، پراکندگی وجود دارد (65). رشد خودپنداره، یک جنبه مسلط در کودکی و نوجوانی است و اغلب تحت تاثیر سطح بالیدگی قرار میگیرد (مثلا تاخیر یا پیشرفت در بالیدگی). در این سنین از یک طرف رشد اجتماعی، شخصی و عاطفی و از طرف دیگر نیز جابجایی زمانی بالیدگی (تاخیر یا پیشرفت) وجود دارد که این جابجایی میتواند بر رشد خودپنداره کودک اثر بگذارد (51).
تغییرات جسمانی که در طی بلوغ در دختران رخ میدهد (22% افزایش توده چربی) با افزایش توده عضلانی یا بافت اسکلتی همراه نیست (78)، از این رو با توجه به تغییرات در اندازه، شکل و ترکیب بدنی، شرکت در فعالیت بدنی کاهش مییابد. بنابراین تغییرات جسمانی زمان بلوغ و بالیدگی زودرس دختران نوجوان ممکن است به طور مستقیم روی توانایی دختران برای شرکت در فعالیت جسمانی تاثیر داشته باشد. به عنوان مثال، رشد سینه ممکن است به طور مستقیم، شرکت در فعالیت جسمانی خودانگیخته را به دلیل نیاز به لباس مناسب کاهش دهد (28).
از طرفی نوجوانی به عنوان دوره خطر کاهش فعالیت بدنی به ویژه بین دختران نوجوان زودرس[1] شناخته شده است و این کاهش فعالیت کاهش خودارزشمندی جسمانی را نیز در پی دارد (54). تغییر در انگیزه، نگرش نسبت به عملکرد و تغییر در تصویر بدنی در خلال دوره نوجوانی ممکن است از عوامل تاثیرگذار بر کاهش فعالیت باشد (78).
منابع زیادی این کاهش را در دختران نوجوان مشخص کردهاند و نشان دادهاند که درصد شرکت در فعالیت بدنی از %58 در سن 11-12 سالگی، به %41 در سن 13-15 سالگی کاهش مییابد، این افت در فعالیت بدنی همزمان با بلوغ است که معمولا در سن 12-13 سالگی اتفاق میافتد (26).
مطالعات انجام شده نشان می دهد که ورزش هم در درازمدت و هم در کوتاه مدت، تقویت روانی و بهبود تغییرات نورولوژیک در قشرکودکان، نوجوانان، بزرگسالان و حتی سالخوردگان را به همراه دارد. از طرفی آمادگی جسمانی وسیله ای ساده، کم هزینه و قابل دسترس برای همگان ازجمله نوجوانان است (34).
یکی از این مداخلات موثر ومهم اثر فعالیت بدنی روی خودپنداره است چراکه خودپنداره جنبه مهمی از رشد عاطفی فرد است. تحرک و فعالیت جسمانی تسهیل کنندههای مهمی برای خودپنداره مثبت محسوب میشوند (69، 90 و 98). اگرچه تحرک تنها یک روش تسریعکننده رشد خودپنداره است اما برای نوجوانان از اهمیت خاصی برخوردار است (51) . به ویژه این تاثیر را میتوان در دختران با بالیدگی زودرس مشاهده کرد چراکه دختران با بالیدگی زودرس در مقایسه با همسالانشان از سطوح فعالیت بدنی و خودادراکی پایینی برخوردارند (28، 29 و 41).
مطالعه روی بررسی خودپنداره در طول نوجوانی تا حدودی پراکنده است و شواهد اندکی درباره بلوغ و فعالیت جسمانی در دختران نوجوان وجود دارد و همچنین در برخی مطالعات مقدار مداخله کم بودهاست (39 و 98).
از اینرو آگاهی از تاثیرات برنامههای مداخلهای باعث توسعه نظریههای رفتاری و متعاقبا باعث ایجاد برنامههای موثر برای پیشرفت سلامتی خواهد شد (90 و 98). نتایج نشان میدهد که مداخلات در محیط مدرسه میتواند به طور مثبت روی خودپنداره دانش آموزان تاثیر بگذارد اما در برخی مطالعات مقدار مداخله کم بوده است (35 و 92).
کمبود شواهدی راجع به اثر فعالیت بدنی روی خودپنداره جسمانی دختران با بالیدگیهای متفاوت بهطور متمایز، و همچنین کم بودن مقدار مداخلات پیشین، نیاز به تحقیق بیشتر را برای کارهای مداخله ای روی خودادراکی و خودپنداره جسمانی را مشخص میکند. بنابراین با درنظر گرفتن ویژگیهای نوجوانی و اینکه بالیدگی در سنین حساسی صورت میگیرد و همچنین با توجه به اینکه این تحقیق روی نوجوانان کم تحرک دختر انجام خواهدشد، محقق در پی پاسخ به این سوال است که آیا برنامه تمرینی آمادگی جسمانی اثرات متفاوتی بر خودپنداره جسمانی دختران نوجوان کم تحرک زودرس و دیررس دارد؟
از این رو این تحقیق در نظر دارد که پیامدهای یک دوره 8 هفتهای تمرینات آمادگی جسمانی را برخودپنداره جسمانی نوجوانان دختری که از نظر بالیدگی دیررس و زودرس هستند، بسنجد و نحوه تاثیر این تمرینات را بر آنها بررسی و مقایسه کند.
3-1- ضرورت
آگاهی از تاثیرات برنامههای مداخله ای باعث توسعه نظریههای رفتاری و متعاقبا باعث ایجاد برنامههای موثر برای پیشرفت سلامتی خواهد شد. این نتایج نشان میدهد که مداخلات در محیط مدرسه می تواند بهطور مثبت روی خودپنداره دانش آموزان تاثیر بگذارد (35).
همچنین، دختران در سن بلوغ خودارزشی پایینتری دارند و لزوم برنامههایی برای افزایش فعالیت بدنی در میان دختران نوجوانی که نارضایتی نسبت به بدنشان را در مدت بلوغ تجربه میکنند، مشهود است، بنابراین با توجه به اینکه برخی تحقیقات ذکر شده نشان دادهاند خودپندارهی جسمانی دختران در سن بلوغ کمتر است، ضرورت برنامههای فعالیت بدنی برای این گروه، محسوستر است (28، 25 و 41).
از طرفی نیز اگرچه راهبردهایی برای افزایش فعالیت بدنی در حال گسترش هستند اما میزان تاثیرات برای مداخله کم هستند و مداخلههای موثر به طور گسترده به کار گرفته نمیشود (41).
در نتیجه کمبود شواهدی راجع به اثر فعالیت بدنی روی خودپنداره جسمانی دختران با بالیدگیهای متفاوت بهطور متمایز، و همچنین کم بودن مقدار مداخلات پیشین، و نیز باتوجه به کمتر بودن خودپنداره جسمانی دختران نوجوان در سنین بلوغ، لزوم برنامههایی برای نیاز به تحقیق بیشتر را برای کارهای مداخله ای روی خودادراکی و خودپنداره جسمانی را مشخص میکند. ازین رو این تحقیق در نظر دارد پیامدهای یک دوره تمرین آمادگی جسمانی را در نوجوانان دختری که از نظر بالیدگی دیررس یا زودرس هستند بسنجد و نحوه تاثیر این تمرینات را بر آنها بررسی و مقایسه کند.
[1]. Early adolescent girls
[1]. Self- concept
فرم در حال بارگذاری ...