طیور، کارآمدترین راه تبدیل محصولات فرعی و ضایعات کشاورزی به گوشت و تخممرغ برای مصرف انسان میباشد. بنابراین پرورش طیور و افزایش تولیدات آنها یکی از مهمترین و عملیترین راههای تأمین پروتئین حیوانی در کشور ما است. پرورش طیور صنعتی توسعه یافته میباشد، بهطوریکه قادر است غذای قابل مصرف بیشتر و با هزینهی کمتر، برای جمعیت کشور فراهم سازد(39).کشور ایران هفتمین کشور تولیدکننده مرغ جهان با تولید 2 میلیون تن مرغ آماده طبخ در سال1392 بوده است(19). استان فارس چهارمین استان تولیدکننده مرغ گوشتی با سهم 5/7 درصدی بهشمار میآید و پیش بینی میشود به استان دوم کشور در سال 1393 تبدیل شود(5). گوشت مرغ مهمترین منبع تأمین کننده پروتئین حیوانی مردم کشور با مصرف سرانه 25 کیلوگرم در سال، محسوب میشود(5). سند امنیت غذایی کشور و چشمانداز توسعه صنعت مرغداری کشور، نشاندهندهی افزایش تولید و مصرف این محصول در سالهای آتی است(34). با پیشرفتهایی که در این زمینه به وجود آمده، این صنعت روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار شده و توجه مسئولین تغذیه را بهخود جلب کرده است تا جهت تولید سریعتر و بیشتر پروتئین، شیوههای متنوع و مختلفی را در رابطه با ضریب تبدیل غذایی به گوشت در طیور ارائه دهند(38). در سالهای اخیر سرعت رشد جوجههای گوشتی به دلیل پیشرفتهای موجود در زمینه تغذیه و ژنتیک افزایش یافته است(149). امروزه از مواد افزودنی خوراکی ضدمیکروبی، بطور گسترده در پرورش حیوانات مزرعهای، برای افزایش بهرهوری و فراهم نمودن شرایط اکولوژیکی مناسب سیستم گوارشی بهمنظور افزایش سرعت رشد، کاهش ریسک در برابر خطر بیماریها، استفاده میشود(209). افزایش توجه به توسعه مقاومت آنتیبیوتیکی در باکتریها و احتمال وجود بقایای آنتیبیوتیکی در فرآوردههای طیور و همچنین ایجاد سمیت کبدی ناشی از مصرف آنتیبیوتیکها در دوز بالا، تلاش محققان برای یافتن راههای دیگری غیر از استفاده از آنتیبیوتیکها در جیرهی غذایی طیور را سبب شده است(51).
با توجه به مشکلات استفاده از آنتیبیوتیکها در تغذیه جوجههای گوشتی، نظر محققان به سمت مواد افزودنی دیگری به عنوان جانشین آنتیبیوتیکها در غذای طیور معطوف شد، که این مواد افزودنی باعث سلامتی و بهبود میکرو فلور دستگاه گوارش طیور شوند(102).
از این رو محققین، ترکیبات گیاهی مختلفی را به عنوان جایگزین آنتیبیوتیکها در مواد تولیدی حیوانی مورد مطالعه قرار دادهاند؛ که باعث بهبود سیستم ایمنی و عملکرد ارگانهای مهم بدن مانند کبد شده و نهایتاٌ سبب افزایش در عملکرد تولیدی آنها نیز شده است(149). گیاهان دارویی و فرآوردههای آنها از جملهی این افزودنیهای طبیعی هستند که میتوان از آنها به عنوان آنتیبیوتیکهای طبیعی استفاده کرد(11) گیاهان دارویی به عنوان افزودنیهای خوراکی طبیعی؛ اخیراً در جیره غذایی طیور جهت بهبود عملکرد و افزایش پاسخهای ایمنی پرندگان به جای آنتی بیوتیکها مطرح شده است(69و71).
تمایل به استفاده از گیاهان دارویی در تغذیه دام و طیور را میتوان به صورت افزایش معنیدار مقالات علمی چاپ شده از سال 2000 به بعد مشاهده کرد(175). عامل اصلی این رخداد، شروع ممنوعیت استفاده از آنتیبیوتیکها در اتحادیه اروپا از سال 1999 و قطع کامل آن در سال 2006 بوده است(163). گیاهان دارویی و فرآوردههای آنها، یکی از جایگزینهای مطرح آنتیبیوتیکها هستند که در سالهای اخیر به خاطر ممنوعیت استفاده از آنتیبیوتیکها، مورد توجه قرار گرفتهاند(188).
گیاهان دارویی و فرآوردههای آنها به دلیل عواملی چون؛ ارزش بالای اقتصادی و کمهزینه بودن تولید آنها، نداشتن اثرات تخریبی بر محیط زیست، ارگانیک بودن این داروها، کم بودن عوارض جانبی در مقایسه با داروهای شیمیایی، کاهش ایجاد مقاومت نسبی عوامل بیماریزا، انحصاری بودن درمان برخی بیماریها با گیاهان دارویی و وجود تجربیات مختلف بالینی، باعث شده است تا این منابع دارویی در سالهای اخیر
از ارزش و جایگاه خاصی در پرورش، تولید و درمان دام و طیور برخوردار باشند(30). همچنین استفاده از پروبیوتیک، پریبیوتیک و ترکیبات طبیعی به عنوان جانشین آنتی بیوتیکها مد نظر قرار گرفته است؛ که برخلاف آنتیبیوتیکها، این ترکیبات طبیعی، اثرات جانبی بسیار کمی داشته و مطمئنتر هستند(195).
تحقیقات نشان میدهد که بهبود در وزن و سن ارائه به بازار سویههای امروزی جوجههای گوشتی، بیشتر ناشی از افزایش شدت انتخاب برای رشد بالاتر میباشد(177). بهگزینی ژنتیکی، نقش موثری در بهبود سرعت رشد و افزایش وزن جوجههای گوشتی ایفا کرده است(114). با افزایش شدت انتخاب، میزان اشتهای جوجههای گوشتی کنونی، افزایش معنیداری داشته و نمیتوانند بطور بهینه، مصرف اختیاری را مطابق با انرژی مورد نیاز طیور، تنظیم کنند و زمانی که بطور آزاد به خوراک دسترسی داشته باشند؛ حالت پرخوری، نشان داده و بیش از 2 تا 3 برابر نیاز نگهداری و رشد، غذا مصرف میکنند(46). بهاین دلیل است که؛ افزایش شدت انتخاب برای رشد بالاتر همراه با تغذیه کامل، بروز مشکلاتی مانند افزایش بافت ذخیره چربی ؛ به سطحی بالاتر از نیاز فیزیولوژیک(139)، افزایش اختلالات سیستمهای قلبی و عروقی، افزایش نرخ متابولیکی، اختلالات اسکلتی، حساسیت بالاتر به بیماریهای متابولیکی مانند سندرم مرگ ناگهانی(210)، آسیت(177)، کاهش ایمنی و مقاومت در برابر بیماریها؛ که در نهایت امر، منجر به افزایش مرگ و میر و تلفات میگردد(104).
امروزه با توجه به بالا رفتن میزان تولید و مصرف گوشت مرغ، توجه بیشتری به سلامت محصولات طیور میشود. مصرف آنتیبیوتیكها باعث ظهور مقاومت آنتیبیوتیكی شده و عوارض جبران ناپذیری برجای میگذارند. از مهم ترین جانشینهای آنتیبیوتیكهای محرك رشد در صنعت طیور می توان به گیاهان دارویی اشاره كرد(132). گیاهان دارویی علاوه بر اثرات ضدمیكروبی، اثرات مفیدی؛ از جمله: كاهش لیپیدهای سرمی و بهبود دیگر فاكتورهای خونی از جمله آنزیمهای کبدی دارند(12).
در طی سالیان اخیر و به دلیل محدودیت استفاده از آنتیبیوتیکها به عنوان افزودنی غذایی در تغذیه دام و طیور و حتی ممنوعیت مصرف، به کارگیری افزودنیهایی مانند فیتوبیوتیکها[1]، پروبیوتیکها[2] و به عنوان ترکیبات جایگزین آنتیبیوتیکها، مورد توجه صنعت دامپروری و به ویژه صنعت پرورش طیور قرار گرفته است. نتایج حاصل از انجام برخی مطالعات به عمل آمده در ایران نیز نشاندهنده امکان استفاده ازاین افزودنیها در تغذیه طیور به منظور افزایش بازدهی تولید آنها میباشد(44). پروبیوتیکها، ترکیبات میکروبی زندهای هستند که مستقیماً به جیره دام و طیور اضافه میشوند و تاثیر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت این حیوانات دارند. در سالهای اخیر پروبیوتیکها به خاطر عدم ماندگاری در لاشه و تأثیرات مفید بر خصوصیات تولیدی طیور جایگاه ویژهای را به خود اختصاص دادند(89). از مهمترین ترکیبهای جایگزین آنتی بیوتیکها، گیاهان دارویی و عصارههای آنها میباشد. گیاهان دارویی علاوه بر اثرات ضدمیكروبی، فواید دیگری نیز دارند. این اثرات مفید شامل اثرات كاهش لیپیدهای سرمی و بهبود دیگر فاكتورهای خونی است(2). افزودنیهای خوراکی فیتوژنیک[3] به عنوان مواد مشتق شده از گیاهان تعریف میشوند که با بهبود ویژگیهای جیره، افزایش تولید حیوان و بالا بردن کیفیت محصولات حیوانی به جیره افزوده میشوند(77). شکی وجود ندارد که جیرههای غذایی سرشار از اسیدهای چرب اشباع، برای انسان زیان آور است و موجب تشدید بیماری تصلب شرائین در افراد میگردد و این امر در کشورهای پیشرفته که دارای منابع غذایی بسیار متنوع هستند باعث نگرانیهایی شده است. بحث حاضر مربوط به ترکیبات فیتوژنیک میباشد که اخیراً از آنها به عنوان افزودنیهای محرک رشد در تغذیه دام و طیور استفاده شده است. از جمله مزایای استفاده از گیاهان دارویی میتوان به ساده بودن کاربرد و نداشتن اثرات سوء در اکثر آنها بر عملکرد حیوانات و نیز باقی
فرم در حال بارگذاری ...