موضوع: "بدون موضوع"
1-2. چارچوب محتوایی ………………………………………………………………………….. 11
1-3. پیشینه ی پژوهش ……………………………………………………………………………. 14
1-4. پرسش های پژوهش …………………………………………………………………………. 16
1-5. حدود پژوهش ………………………………………………………………………………….. 17
1-6. اهداف پژوهش …………………………………………………………………………………. 17
1-7. روش پژوهش ………………………………………………………………………………….. 17
فصل دوم: كلیات
2-1. لوسین گلدمن و روش تحقیق او …………………………………………………………. 19
2-1-1. روش دیالکتیكی ……………………………………………………………………. 19
2-1-1-1. كلیت ………………………………………………………………….. 22
2-1-1-1-1. دریافت و تشریح ………………………………………………… 22
2-1-1-1-1-1. ساختار معنادار ………………………………………………… 23
2-1-1-1-1-2. جهان نگری ……………………………………………………. 25
2-1-1-1-1-3. طبقه ی اجتماعی …………………………………………….. 27
2-1-1-1-1-4. انعكاس طبقه ی اجتماعی بر متن اثر ………………….. 28
2-1-2. نویسنده و اثر ادبی …………………………………………………………… 28
2-1-2-1. نویسنده ……………………………………………………………… 28
2-1-2-2. اثر ادبی و ارزش آن ………………………………………………. 29
یادداشت ها …………………………………………………………………………………………….. 30
فصل سوم: صادق هدایت ؛ آثار و زمانه ی او
3-1. آثار هدایت ………………………………………………………………………………………. 33
3-2. وضعیت اجتماعی عصر رضا شاه ………………………………………………………… 34
3-3. بوف كور …………………………………………………………………………………………. 36
فصل چهارم: بررسی اثر
4-1. شرحی از بوف كور ……………………………………………………………………………. 40
4- 1-1. ارتباط دو بخش …………………………………………………………………….. 40
4-1-2. بخش یك ؛ زندگی درونی ………………………………………………………. 40
4-1-2. بخش دو؛ زندگی واقعی …………………………………………………………. 46
4-1-3. مفهوم كلی اثر ……………………………………………………………………….. 59
4-1-4. بوف كور ؛ روان داستان ………………………………………………………….. 61
4-2. بررسی اثر بر اساس الگوی گلدمن ………………………………………………………. 62
4-2-1. اجزای ساختار معنادار …………………………………………………………….. 62
4-2-2. ساختار معنادار(كلیت منسجم) …………………………………………………. 64
4-2-3. جهان نگری ………………………………………………………………………….. 64
4-2-4. طبقه ی اجتماعی …………………………………………………………………… 64
4-2-4-1. بررسی وضعیت جامعه شناختی نویسنده ………………….65
4-2-4-1-1. انقلاب مشروطه …………………………………………………. 65
4-2-4-1-1-1. تحلیل وضعیت آشفتگی و هرج و مرج …………….. 67
4-2-4-1-2. رضا شاه ……………………………………………………………. 70
4-2-4-1-2-1. حاكمیت پهلوی …………………………………………….. 73
4-2-4-1-2-2. صادق هدایت ………………………………………………… 75
4-2-4-1-2-2-1. اروپای بعد از جنگ …………………………………… 76
4-2-4-1-2-2-1-1. ادبیات مدرن …………………………………………. 77
4-2-4-1-2-2 -3. سیاست و ادبیات در ایران ………………………….. 79
4-2-4-1-2-2 -3-1. ادبای نوگرا ………………………………………….. 81
4-2-4-1-2-3. جایگاه دولت در جامعه ………………………………….. 84
4-2-4-1-2-3-1. شبه مدرنیسم …………………………………………….. 85
4-2-4-1-2-3-1-1. شبه مدرنیسم و ناسیونالیسم دولتی …………… 86
4-2-4-1-2-3-1-1-1. روشن فكران ناسیونالیسم ……………………. 86
4-2-4-1-2-3-1-1. وضعیت فرهنگ، هنر و ادبیات ………………. 88
4-2-4-1-2-3-1-1-2 . ارزیابی وضعیت روشن فكران …………… 91
4-2-4-1-2-3-1-1-1-2-1. طبقه ی اجتماعی ……………………….. 91
4-2-4-1-2-4. بوف كور – حاجی آقا ……………………………………. 91
4-2-4-1-4-1. تلقی مفسران حزب توده ………………………………… 93
4-2-4-1-2-4-2. نگرش تراژیك ………………………………………….. 94
4-2- 5 . بررسی ویژگی های لفظی …………………………………………………….. 96
4-2-5-1. تك گویی …………………………………………………………… 97
4-2-5-1-1. تداعی ذهنی و معنایی …………………………………………. 97
4-2-5-1-1-1. توصیف ؛ تصویر …………………………………….. 98
4-2-5-1-1-1-1. تصویر در متن ………………………………………..101
4-2-5-1-1-1-1-1. تشبیه …………………………………………………. 101
4-2-5-1-1-1-1-2. استعاره ……………………………………………….. 101
4-2-5-1-1-1-1-2-1. تشخیص ………………………………………… 102
4-2-5-1-1-1-1-3. تكرار …………………………………………………. 103
4-2-5-1-1-1-1-3-1. در سطح محدود ………………………………. 103
4-2-5-1-1-1-1-3-2. در سطح وسیع ………………………………… 103
4-2-5-1-1-1-1-3-2-1. كاركرد نمادین …………………………….. 104
4-2-5-1-1-1-2. ساختار تصویری …………………………………….. 105
4-2-5-1-1-1-2-1. استعاره ……………………………………………….. 105
4-2-5-1-1-1-2-2. ایجاز ………………………………………………….. 105
4-2-5-1-1-1-2-3. تكرار …………………………………………………. 106
4-2-5-1-1-1-3. اشاره به امور مبهم ؛ ابهام در تصویر…………….. 106
4-2-5-1-1-1-4. زمان ………………………………………………………. 108
4-2-5-1-1-1-4-1. زمان در ارتباط با تصاویر ……………………… 108
4-2-5-1-1-1-4-2. زمان گردشی ………………………………………. 109
4-2-5-1-1-2. موسیقی ………………………………………………………. 109
4-2-5-1-1-2-1. تداعی …………………………………………………….. 109
4-2-5-1-1-2-2. تكرار حروف مشابه …………………………………. 110
4-2-5-1-1-2-2-1. مصوت های كشیده …………………………….. 110
4-2-5-1-1-2-3. تكرار كلمات …………………………………………… 112
4-2-5-1-1-3. پرسش های فلسفی ، قید های مطلق ………………. 112
4-2-5-2. تحلیل ویژگی های متن ………………………………………… 113
4-2-5-2-1. مقایسه با شعر منثور …………………………………………. 113
4-2-5-2-1-1. مكتب رمانتیك …………………………………………… 115
4-2-5-2-1-1-1. اصالت دنیای درون ………………………………….. 115
4-2-5-2-1-1-1-1. یگانگی با طبیعت ………………………………… 115
4-2-5-2-1-1-2. اندوه فلسفی ………………………………………….. 116
4-2-5-2-1-2. سورئالیسم ………………………………………………….. 116
فصل پنجم : نتیجه گیری
5-1. انقلاب مشروطه؛ زمینه ی حكومت پهلوی ……………………………………………….. 118
5-2. رضا شاه و حكومت پهلوی …………………………………………………………………….. 119
5-2-1. روشن فكران نسل جدید ……………………………………………………………… 119
5-2-1-1 ………………………………………………………………………………………… 119
5-2-1-1-1……………………………………………………………………….. 120
5-2-1-2…………………………………………………………………………… 120
5-2-1-2-1……………………………………………………………………….. 120
5-2-2. طبقه ی روشن فكران درون گرا ……………………………………………………. 121
5-3. تأثیر جهان نگری بر متن ………………………………………………………………………… 122
5-3-1 ………………………………………………………………………………………………….. 122
5-3-1-1…………………………………………………………………………… 122
منابع ………………………………………………………………………………………………………………….. 124
چكیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………… 127
چكیده :
بررسی رابطه ی متقابل جهان نگری صادق هدایت ومتن رمان بوف كور بر اساس نظریه ی ساختارگرایی تكوینی لوسین گلدمن»
محققانی كه در زمینه ی نقد ادبی آثاری نگاشته اند عمدتاً در گروه جای می گیرند؛ گروه نخست، تنها به محتوای اثرتأكید می ورزندوبه متن بی توجهند.به نظرآنها هدف از مطالعه ی اثر ادبی، تنها درك مقصود ومنظور نویسنده است. گروه دیگر كه در نقطه ی مقابل این گروه جای دارند، تنها به زبان متن اهمیت می دهند. به نظر آنها معنای آثار ادبی پیوسته در زمان های مختلف تكرار می شود وآن چه متن را ادبی می سازد، تنها شیوه های گوناگون به كارگیری زبان برای بیان این مفاهیم است. در مقابل این دو گروه، اشخاصی هم بودند كه مخالف تقسیم متن به لفظ ومعنی ( جهان نگری و … ) بودند. لوسین گلدمن ـ جامعه شناس ماركسیست مجارستانی ـ یكی از آن هاست. وی نظریه ی خود را ساختار گرایی تكوینی نامید. مطابق این نظریه كه متأثر از اندیشه ی ماركسیستی است، محتوا(ساختار) وصورت ( فعالیت بشر) بر هم تأثیر متقابل دارند.
در این پایان نامه سعی داریم بر اساس این نظریه ، رابطه ی متقابل متن رمان بوف كور و جهان نگری مطرح در آن، یعنی جهان نگری متعلق به طبقه ی اجتماعی نویسنده ی آن را مورد بررسی قرار دهیم.
اگرچه بیشترین شهرت حالت در طنز پردازی مرهون اشعار و بحر طویل های اوست اما باید گفت که او آثار نثری نیز نگاشته و در نثر نویسی هم موفق بوده است.
پرحجم ترین آثار نثر حالت مجموعه ای دو جلدی است تحت عنوان <<مجموعه ی آثار طنز ابوالقاسم حالت>> که در سال1376 توسط انتشارات گوتنبرگ در تهران به چاپ رسیده است.این دو جلد شامل هشت مجموعه از آثار طنز حالت است ،به نام های :از عصر شتر تا عصر موتور،از بیمارستان تا تیمارستان،زباله ها و نخاله ها ، پابوسی وچاپلوسی، صدای پای عزرائیل، یا مفت یامفت، دوره ی خر سواری، آش کشک خالته.
او در این آثار مجموعه ای از مقالات و داستان های طنزآمیز خود را که در آخرین سال های قبل از انقلاب اسلامی در روز نامه ی کیهان
منتشر می شده است جمع آوری کرده است و پس از مرگش این هشت مجموعه در دو جلد و تحت یک عنوان جمع آوری و چاپ شده است.
این آثار و مجموعه های نثر طنزآمیز با وجود برخورداری از شیوه های استادانه ی طنز پردازی و داستان نویسی و همچنین فراوانی موضوعات و مسائل مطرح شده در آن ها،در میان آثار ادبی معاصر تا حدودی مجهول مانده و چنان که باید وشاید شناخته نشده است.
با مطالعه و بررسی دقیق بعضی از ویژگی های طنز پردازی و داستان نویسی در این آثار بر آن شدیم تا بررسی ساختار طنز در این آثار را موضوع رساله ی خود قرار داده و مباحث و ویژگی های برجسته ی این آثار را مطالعه و معرفی نماییم.
به خاطر تنوع و تعدد موضوعات مطرح شده در این آثار و طرح مسائل و رویدادهای آخرین سال های پیش ازانقلاب اسلامی که در تاریخ معاصر ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند ،پرداختن به موضوعات این آثار هم از اهداف این پژوهش به شمار آمد.
همچنین به خاطر ساختار و شیوه های خاص داستان پردازی در این آثار و قابلیت انطباق ساختار داستان ها با مباحث و مقولات نوین و جهانی ادبیات ، بررسی ساختار روایی داستان ها هم در برنامه ی کار پژوهشی رساله ی حاضر قرار گرفت.
بنابراین و با توجه به این مقدمات باید گفت که موضوع مطالعه وبررسی شده در این پایان نامه می تواند دارای اهمیت فراوان در هریک از حوزه های فوق باشد.
عنوان : بررسی سروده های شاعران ایرانی خارج از کشور با تکیه بر سروده های شاعران معاصر
دانشگاه قم
دانشکده ادبیات وعلوم انسانی
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی
عنوان:
بررسی سروده های شاعران ایرانی خارج از کشور با تکیه بر سروده های شاعران معاصر
استاد راهنما:
محمدرضا یوسفی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
فصل اول :کلیات 13
1-1.مهاجرت و تبعید………………………………………………………………………….14
1-2.سابقه مهاجرت…………………………………………………………………………….14
1-3.علل مهاجرت……………………………………………………………………………… 15
1-4.ادبیات مهاجرت و تبعید……………………………………………………………….. 16
1-4-1.تعریف…………………………………………………………………………. 16
1-4-2.ادبیات مهاجرت یا تبعید؟………………………………………………….18
1-4-3.پیشینه ادبیات مهاجرت و تبعید……………………………………………19
1-5.مهاجرت در ادبیات فارسی از آغار تا امروز……………………………………….20
1-6.انواع ادبیات برون مرزی…………………………………………………………………24
1-6-1.داستان………………………………………………………………………………24
1-6-2.ترجمه………………………………………………………………………………25
1-6-3.نقد…………………………………………………………………………………..25
1-6-4.نمایشنامه نویسی…………………………………………………………………27
1-6-5.شعر…………………………………………………………………………………27
1-6-5-1.شعر مهاجرت و شعر تبعید…………………………………………28
1-6-5-2.شاعران معاصر برون مرزی…………………………………………..28
1-6-5-2-1.کارنامه ادبی شاعران این رساله ……………………..30
فصل دوم : ساختار شعر برون مرزی 40
2-1.سطح زبانی……………………………………………………………………………….41
2-1-1.موسیقی…………………………………………………………………………41
2-1-1-1.موسیقی اصوات……………………………………………………42
2-1-1-1-1.موسیقی بیرونی…………………………………………..42
2-1-1-1-2.موسیقی کناری…………………………………………..44
2-1-1-1-2-1.قافیه و ردیف……………………………………..44
2-1-1-1-3.موسیقی درونی…………………………………………..50
2-1-1-1-3-1.جناس…………………………………………..50
2-1-1-1-3-2.هم خوانی مصوت ها و صامت ها………54
2-1-1-1-3-2-1.هم حروفی………………………….55
2-1-1-1-3-2-2.هم صدایی…………………………..57
2-1-1-1-3-2-3.تکرار عین واژه…………………….59
2-1-1-2.موسیقی معنوی……………………………………………………59
2-1-1-2-1.ایهام……………………………………………….60
2-1-1-2-2.تلمیح……………………………………………..61
2-1-1-2-3.تضمین……………………………………………63
2-1-1-2-4.پارادوکس………………………………………66
2-1-1-2-5.تقابل………………………………………………68
2-1-2.لغت…………………………………………………………………………69
2-1-2-1.خانواده لغات…………………………………………………….69
2-1-2-1-1.واژگان فرنگی…………………………………69
2-1-2-1-2واژگان محلی…………………………………..72
2-1-2-1-3واژگان محاوره…………………………………73
2-1-2-2.باستانگرایی………………………………………………………..75
2-1-2-3.ترکیب سازی …………………………………………………….77
2-1-3.دستورزبان………………………………………………………………….80
2-2.سطح ادبی……………………………………………………………………………. 82
2-2-1.تشبیه و استعاره……………………………………………………………..83
2-2-2.تشخیص……………………………………………………………………….89
2-2-3.کنایه……………………………………………………………………………92
2-2-4.تصویرهای شاعرانه………………………………………………………….93
2-3.سطح فکری…………………………………………………………………………….97
2-3-1.وطن……………………………………………………………………………..98
2-3-1-1.وطن در شعر برون مرزی…………………………………………99
2-3-1-1-1 مفهوم وطن با صبغة قومی……………………………..100
2-3-1-1-2 مفهوم وطن با صبغة اقلیمی……………………………102
2-3-1-1-3.جهان وطنی……………………………………………..106
2-3-1-2.یادها و خاطره ها ………………………………………………..110
2-3-1-3 نمادهای وطن در شعر برون مرزی ………………………… 114
2-3-2.غربت……………………………………………………………………………118
2-3-2-1.توصیف غربت…………………………………………………….119
2-3-2-2.توصیف مردم غربت……………………………………………..127
2-3-2-3.رویایی با خویشتن…………………………………………………128
2-3-2-4.ترس از فراموش شدن…………………………………………….131
2-3-3.زن در شعر برون مرزی……………………………………………………..132
2-3-3-1.زنانه نگاری…………………………………………………….133
2-3-3-1-1.جنسیت نمایی…………………………………………133
2-3-3-1-2.دفاع از حقوق زن……………………………………134
2-3-4.انسان باوری و فرد گرایی……………………………………………………..140
فصل سوم: نتیجه گیری کلی 144
پیوست ها ……………………………………………………………………………………..153
فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………….157
چكیده:
در آستانة انقلاب اسلامی و سالهای پس از آن مهاجرت چشم گیری در میان شاعران اتفاق افتاد كه منجر به باز شدن فصلی نو در فصلهای ادب پارسی شد. مهاجرت یا تبعید، ناگزیر در زبان، نگاه،ساختار و فرم ادبی تاثیر می گذارد. درون مایة اثر نیز نخستین عنصری است كه آن را بازتاب می دهد. شعر مهاجرت ایران در این سه دهة اخیر، دو مرحله را پشت سرگذاشته است. الف. تازگی زخم: شاعر از زیستن در زادگاه و مشاركت در جامعه محروم شده است.دراین مرحله، اثرش گرد چهار محور می چرخد:اعتراض- اندوهگساری برای زادگاه- غمگساری برای عزیزان و یاران و مردمش- درگیری دردناك درونی با تنهایی تحمیل شده. ب. پذیرفتن شرایط:به علت دراز شدن عمر مهاجرت،رابطه با سرزمین مادری ضعیف تر می شود.اینجاست كه شاعر به فاز جدیدی از تحولات درونی اش پا می گذارد:آمیختن با جامعة میزبان- بازتاب زخمهای روح در لایه های عمیق تر و ناپیداتر اثر هنری- پذیرفتن سرنوشت تازه و كنار آمدن با آن-كشف دوبارة خود و كشف زندگی دوباره در میان دو میهن، دو فرهنگ و دو زبان. در این مرحله است كه اگر تعداد شاعران چشمگیر باشد سبك جدیدی در ادبیات پارسی به وجود می آورند كه نه به تمامی بومی و نه غربی است بلكه تلفیقی از دو فرهنگ است. شعر مهاجرت فارسی، اكنون در این مرحلة حساس قرار دارد و اگر نگوییم به كمال ولی به ثباتی نسبی رسیده است.تحقیق حاضر پس از ارائة كلیاتی دربارة مهاجرت و پیشینة آن با تكیه بر شعر هشت شاعر معاصر به بررسی تحولاتی كه مهاجرت بر اثر ادبی می گذارد می پردازد. این تحولات در ساختار شعر و در سه سطح زبانی، ادبی و فكری قابل بررسی است.
سرآغاز
ادبیات مهاجرت و به خصوص شعر مهاجرت ، از شاخه های مهم و شناخته شده در ادبیات جهان محسوب می شود ولی به دلیل اینكه متاسفانه در ایران شناخته شده نیست و به نوعی مهجور واقع شده است ، ناگزیریم ابتدا كلیاتی را دربارة مهاجرت ، پیشینه و علل وقوع آن، همین طور تعریف ادبیات مهاجرت و تبعید و پیشینة آن بیان كنیم. سپس به پیشینة مهاجرت و تاثیر آن در ادبیات فارسی ایران بپردازیم كه گسترة آن از قرن سوم هجری تا كنون را در بر می گیرد. درادامه، پس از طبقه بندی نویسندگان مهاجر كه عمر مهاجرتشان به سه دهه می رسد، به معرفی انواع ادبیات مهاجرت اعم از داستان، ترجمه، نقد، نمایشنامه و شعر می پردازیم. بخش شعر به تعریف شعر مهاجرت و شعر تبعید، وجه تمایز آنها و برگزیدن اصطلاحی مناسب برای آن اختصاص دارد.به بیانی روشن تر با توجه به اینكه از یك سو موضوع اصلی تحقیق، بررسی سروده های شاعران ایرانی خارج از مرزهای كشور در این سه دهة اخیر است و از سویی دیگر ، مباحث آن صرفا” در حوزة ادبیات می گنجد و حتی گوشه چشمی به حوزه های دیگر ندارد؛ برای روشن تر شدن محدودة كار و پرهیز از كاربرد اصطلاحات متعدد ، اصطلاح شعر برون مرزی را برمی گزینیم.
پس از آشنایی با كلیات بحث، با نگاهی دقیق تر و ریزبینانه تر، شعر برون مرزی ایران را با تكیه بر شعر هشت شاعر برون مرزی – بدون توجه به علت مهاجرتشان- در سه سطح زبانی، ادبی و فكری در فصل دوم با عنوان “ساختار شعر برون مرزی” مورد واكاوی قرار می دهیم.
هدف از این واكاوی، یافتن پاسخ هایی است درخور برای سؤال هایی از این دست: آیا می توان فصلی جدید با عنوان “شعر مهاجرت” در تاریخ ادبیات ایران گشود؟ روند شعر مهاجرت در این سه دهه بر یك منوال بوده است ؟ آیا نوآوری در صورت و مضمون شعر مهاجرت دیده می شود؟ تلقی شاعران برون مرزی از وطن چگونه است؟ فضای جغرافیایی و فرهنگی غرب در شعر مهاجرت فارسی چقدر تاثیرگذار بوده است؟
پس از اینكه جست و جوی پی گیر و فراوان دربارة سابقة پژوهش در ادبیات مهاجرت ایران، به خصوص شعر،- البته در ایران- به نتیجة چندانی نرسید و به یافتن تنها چند مقاله خاتمه یافت، انگیزة آشنایی با زبان، تخیل و اندیشة شاعرانی كه با ما پیوندهای ملی و فرهنگی دارند ولی به هر دلیل چندین دهه جلای وطن كرده اند، بررسی میزان تاثیر محیط اجتماعی و فرهنگی غرب در شعر برون مرزی ایران و یافتن زمینه های مشترك مضمون پردازی در آن ، نگارنده را برآن داشت تا علاوه بر مشكلات، محدودیت ها و معذوریت هایی كه بر سر این راه بود؛ از دشوار یابی منبع گرفته تا ناشناخته بودن و غریب ماندن این موضوع در ایران – كه شناساندن آن مانند هر امر ناشناختة دیگری در آغاز با موانع و ممنوعیت های خاص خودش روبروست- به تحقیق و تفحص دراین باب بپردازد.
گفتنی است درطی سه سال تلاش و پی گیری مداوم برای به دست آوردن منبع تحقیق از هر كتابخانة شخصی و عمومی ، افراد شعردوست و شعرخوان كه امید آن می رفت حداقل گوشه چشمی به شعر برون مرزی داشته باشند تا جستجوی شبانه روزی در سایت های اینترنتی، بالاخره از پانزده شاعر برون مرزی منابعی كه شامل سروده های دور ازوطن باشد به دست آمد. ازآنجا كه در انتخاب شاعر به دلایل گوناگون محدودیت های فراوانی وجود داشت بر اساس چند ملاك كه در به دست آوردن نتیجه ای عادلانه تر، تاثیر مستقیم می توانست داشته باشد از جمله: سن شاعر و سن به غربت افتادگی او، كیفیت منبع ازلحاظ جوهر شعری – كه برای بررسی در حد قابل قبولی باشد- و جنسیت شاعر– با وجود دشواری انتخاب- هشت شاعر انتخاب شد.
در میانة راه – پس از اشراف بیشتر بر موضوع- از بررسی شعر برخی از نامداران ادبیات فارسی از جمله هوشنگ ابتهاج و شادروان نادر نادرپور با وجود اینكه بخشی از آثار خویش را دور از وطن خلق كرده بودند به دلایل متعدد صرف نظر شد. از جمله اینكه منابعی كه از ایشان در دست بود بیشتر، شعرهای در وطن سرودة آنها را در بر می گرفت و در شعرهای اندكی هم كه از سروده های دوراز وطن ایشان به دست آمد، خصیصة متمایزی نسبت به آنچه در وطن سروده بودند ملاحظه نشد. البته همان طور كه در ادامه خواهد آمد بخشی از شعر برون مرزی ایران را شعر این نامداران و هم قطارانشان تشكیل می دهد، به همین منظور و به دو دلیل عمده ، شعر محمود كیانوش و شادروان ژالة اصفهانی را برای بررسی، جایگزین كردیم. نخست اینكه : عمر به غربت افتادگی این دو به خصوص ژاله اصفهانی طولانی تر بود و دیگر : اشعار بیشتری از سروده های دور از وطن این دو به دست آمد.
بر اساس بررسیهای انجام شده رقابت فروشندگان و عرضه کنندگان یک محصول و یا خدمت به اشکال گوناگونی ظاهر می شود لکن مهمترین جنبه آن کیفیت است (فاطمی قمی، ۱۳۷۰). همچنین کیفیت یکی از مهمترین عواملی است که می تواند به عنوان عاملی مؤثر در کسب درآمد مورد نیاز صنایع و نهایتاً کشور تأثیر بسزایی داشته باشد (مهرگان، 1۳۷۹). سازمانها برای رسیدن به حد مطلوب کیفیت از برنامه های مختلفی از جمله بسترسازی فرهنگی، مدیریت کیفیت جامع، کنترل کیفیت آماری، روش QFD[1]، آموزش پرسنل و …استفاده میکنند. اجرای صحیح و مؤثر این برنامه ها در سازمانها، توأم با مشکلاتی است که سازمانها با آن درگیر می باشند.
بر اساس بررسیهای انجام شده از منابع داخلی، برنامه های بهبود کیفیت در داخل کشور بیشتر در زمینه خدمات(بانکها و بیمارستانها) و صنایع تولیدی بزرگ مورد توجه قرار گرفته است و اهتمام چندانی به اجرای این برنامه ها در صنایع کوچک صورت نگرفته است (وطن خواه، گوهری، عبدی، 1389؛مهرگان ۱۳۷۹). از این رو در این پژوهش با در نظر گرفتن شرایط و ویژگیهای خاص صنایع کوچک سعی در شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای برنامه های بهبود کیفیت و موانع و تنگناهای عمده بر سر راه استقرار این برنامه ها، شده است.
2-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
با توجه به رقابت شدید میان فروشندگان و عرضه کنندگان یک محصول و یا خدمت به ویژه در سالهای اخیر، اهمیت کیفیت تولیدات و خدمات موجب شده است که اکثر سازمانها توجه زیادی به اجرای برنامه های بهبود کیفیت معطوف دارند. آنچه در این راستا اهمیت بسزایی دارد، توجه به موانع و تنگناهای استقرار این برنامه ها است. و نظر بر اینکه شهرکهای صنعتی ارومیه از جمله صنایعی هستند که نقشی مهم در اشتغال و تولیدات صنعتی این شهرستان را دارا می باشند، بدیهی است که ژرف نگری بیشتر بر عوامل مؤثر بر استقرار برنامه های بهبود کیفیت در این صنایع، نقشی کلیدی در رسیدن به اهداف سازمانی و همچنین ارتقای بهره وری خواهد داشت. در این تحقیق سعی در بررسی متغیرهای درون سازمانی(نگرش مدیران و کارکنان، تکنولوژی، تخصص و محدودیتهای اقتصادی) بر اجرای برنامه های بهبود کیفیت در صنایع کوچک با توجه به شرایط خاص این صنایع، شده است.
مطالعه تحقیقات گوناگون منابع داخلی و خارجی پیرامون اجرای برنامه های بهبود کیفیت نشان می دهد که محققان مختلف عوامل متعددی را در این امر موثر می دانند. طبق نظر آقای نوریاکی کانو و پل لیلرانک ، سکون انسانی، عدم تمایل به استفاده از روشهای کنترل کیفیت، فقدان منابع، ضعف سیستم مدیریت و فرهنگ جامعه از عواملی است که بر اجرای برنامه های بهبود کیفیت اثرگذار است( لیلرانک، کانو، 1374). در حالیکه بن کلگ[2] و بون تان[3] اعتقاد دارند نیازهای مشتریان و عملکرد رقبا فاکتورهای مهم در پیاده سازی این برنامه ها می باشند(Clegg, Tan,2007).
موانع عمده بررسی شده در ایران شامل موانع اقتصادی، رضایت مشتریان و کارکنان، منابع(مالی و انسانی)، ساختار و فرهنگ سازمانی، موانع آموزشی، نگرشها و انتظارات می باشد (جمشیدی، بهمن ماه ۱۳۷۹ ؛ دنیوی، اسفند ۱۳۸۳؛ نعمتی، ۸۴).
3-1- اهداف مشخص تحقیق
یکی از اهداف این تحقیق، بررسی تکنولوژی مورد استفاده در صنایع کوچک و تأثیر آن بر اجرای برنامه های بهبود کیفیت می باشد چرا که در عصر اطلاعات ویژگیهای خاصی بر جهان حاکم می باشد که از جمله مهمترین آنها سرعت تغییرات است که هر لحظه بر شتاب آن اضافه می شود. در این شرایط محیطی، یک مؤسسه اقتصادی و یا خدماتی زمانی می تواند به اهداف سازمانی خود و بهبود بهره وری در سازمان خویش دست یابد که این تغییرات را بشناسد، آن را پیش بینی کند و در نهایت آن را بپذیرد و با آن همگام شود. لذا آنچه در این راستا مورد بررسی قرار می گیرد این است که با توجه به تغییرات و تحولات در تکنولوژی و رقابت در سطح فشرده، آیا تکنولوژی مورد استفاده در صنایع کوچک شهرستان ارومیه بر اجرای برنامه های بهبود کیفیت مؤثر است؟
از اهداف دیگر قابل بررسی در این تحقیق نگرش مدیران به برنامه های بهبود کیفیت می باشد. بر اساس نتایج بررسیهای انجام شده در داخل و خارج از کشور، انگیزه، حمایت و تعهد مدیران در اجرای برنامه های بهبود کیفیت عاملی کلیدی می باشد (تورانی، طبیبی، شهبازی، بهار ۸۷ ؛ حمیدی، طبیبی، بهار ۸۳؛ دنیوی، اسفند ۱۳۸۳؛,2010 Jayaram, L. Ahire, Dreyfus). با توجه به اینکه نگرش منفی مدیران به برنامه های بهبود کیفیت که حامیان اصلی این برنامه ها به شمار می روند، استقرار آنها را دچار مشکل می کند، از این لحاظ قابلیت بررسی را دارا می باشد.
از جمله اهداف دیگر قابل بررسی در این تحقیق، سطح تخصص مدیران در زمینه برنامه های بهبود کیفیت می باشد. مدیران و مسئولین کنترل کیفیت از جمله افراد کلیدی در اجرای مؤثر برنامه های بهبود کیفیت می باشند. لذا سطح تخصص آنان در این زمینه نیز می تواند از فاکتورهای تعیین کننده باشد و به این ترتیب قابلیت بررسی را دارا می باشد و آنچه در این راستا مورد بررسی قرار می گیرد این است که آیا سطح تخصص مدیران و مسئولین کنترل کیفیت می تواند بر استقرار برنامه های بهبود کیفیت مؤثر باشد؟
از جمله اهداف دیگر در این تحقیق، بررسی محدودیتهای اقتصادی صنایع کوچک و نقش آن در استقرار برنامه های بهبود کیفیت می باشد. با توجه به اینکه صنایع کوچک با محدودیتهای مالی دست به گریبان هستند (Cemal Akyüz, Akyüz, Serin, Cindik, 2006 ) که این خود منجر به محدودیتهای انسانی و اطلاعاتی می شود، لذا تنگناهای اقتصادی صنایع کوچک می تواند یکی از عوامل مهمی باشد که اجرای این برنامه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. در واقع در صورت چشم گیر بودن محدودیتهای اقتصادی، این عامل می تواند به عنوان مانعی بر سر راه این برنامه ها محسوب شود.
از جمله اهداف دیگر قابل بررسی در این تحقیق، نگرش کارکنان به برنامه های بهبود کیفیت می باشند. با توجه به اینکه مجریان اصلی برنامه های بهبود کیفیت کارکنان می باشند، و در صورتی که انگیزه کافی در این زمینه در آنان وجود نداشته باشد، می تواند از عوامل مهمی باشد که استقرار این برنامه را با مشکل مواجه می کند. همچنین اگر کارکنان، آگاهی و آشنایی لازم با برنامه های بهبود کیفیت و ضرورت اجرای آن را نداشته باشند بر اجرای این برنامه ها اثر منفی خواهد گذاشت. در واقع در صورت نگرش مثبت، نیروی کار با انگیزه می تواند کارها را بهتر انجام دهد و در کل کیفیت بیشتر را به دنبال خواهد داشت و از این لحاظ دارای قابلیت بررسی می باشد. به طور کلی اهداف زیر را می توان برای این پژوهش شمرد:
الف- بررسی ابعاد و جوانب گوناگون برنامه های بهبود کیفیت در صنایع کوچک
ب- بررسی موانع و مشکلات اجرای برنامه های بهبود کیفیت در محیط داخلی(تکنولوژی، نگرش مدیران، سطح تخصص، محدودیتهای مالی، نگرش کارکنان)
ج- ارائه راهکارها و پیشنهاداتی برای اجرای برنامه های بهبود کیفیت در صنایع کوچک
[1] – Quality Function Deployment
[2] – Ben Clegg
[3] – Boon Tan
